Angst en massavorming in de coronacrisis. Een gesprek met Mattias Desmet en Ad Verbrugge
Marlies Dekkers in gesprek met professor klinische psychologie Mattias Desmet en filosoof Ad Verbrugge over de coronacrisis. "Angst is niet alleen een gevolg van de coronacrisis, het is ook een oorzaak.”
Tijdens de coronacrisis worden ingrijpende maatregelen genomen. Desmet vertelt dat het hem verbaast dat de discussie over de slachtoffers van die maatregelen nauwelijks wordt gevoerd. “De meest elementaire afweging – hoe verhoudt de remedie zich tot de kwaal? – werd eigenlijk nooit gemaakt.” Dat heeft er ook mee te maken dat de politiek haar taken grotendeels uitbesteedt. Dat gebeurde al aan het begint, zo vult Verbrugge aan. “De politiek heeft alles heel snel losgelaten.” Dat gebeurde onder druk van de bevolking, het buitenland en de medische wetenschap.
Volgens Desmet hangt dat samen met massavorming als gevolg van angst. Om dat te begrijpen spreekt hij over de crisis die al gaande was vóór de coronapandemie. Hij wijst op de vele depressies, burn-outs en een breed gedeelde ervaring dat het eigen leven er niet toe doet. “Het toont de mate waarin onze maatschappij beheerst werd door een gevoel van zinloosheid en psychisch onbehagen.” In dat klimaat kon de massavorming rondom corona wortel schieten. Verbrugge: “Er lijkt wel een sluimerend onbehagen of woede waarin we op zoek zijn naar iemand of iets die het gedaan heeft.” We hebben met het coronavirus een nieuwe vijand gevonden en dat biedt een zin-perspectief.
Tegelijkertijd impliceert die massavorming rondom een verhaal dat gaat over angst een blikvernauwing. Desmet: “De verhalen die tot massavorming leiden, richten de aandacht op één aspect van de werkelijkheid.” Men kan, zoals iemand die gehypnotiseerd is, nog slechts met een beperkt deel van de werkelijkheid rekening houden. “Dat verklaart waarom zelfs zeer intelligentie mensen niet de eenvoudige afweging maken: er vallen zoveel coronaslachtoffer, en zoveel vanwege de maatregelen.” Volgens Verbrugge is dat zeer frustrerend: “Op een of andere manier lijkt het heel moeilijk breed te trekken.” Men heeft behoefte aan eenheid en een sterke leider die de weg wijst.
In zekere zin is de huidige reactie de logische consequentie van een mechanisch, biologisch en technologisch mens- en wereldbeeld. Desmet: “Die gaat gepaard met de waan dat de mens alles kan herleiden en beheersen.” Volgens Verbrugge dreigt dat ons af te snijden van fundamentele vragen, zoals: wat is het leven, wat is ziekte en gezondheid, wat vinden we waardevol? Bovendien laten experimenten zien dat psychische stress en angst zelf ook schadelijke effecten hebben. Verbrugge: “Dat geeft eens te meer aan dat je op je woorden moet letten. [..] Verhalen gaan een eigen effect sorteren. Door een teveel aan angst gaan wij onszelf ziek maken.” Desmet: “Absoluut. Angst is niet alleen een gevolg van de coronacrisis, het is ook een oorzaak.”
--
1:28 Wat kun je vanuit de psychologie zeggen over dat mensen zo gemakkelijk van alles hebben opgegeven?
6:31 Ad, jij hebt je ook uitgelaten over de vraag: waarom wordt er geen politiek gevoerd?
8:51 Over het onderzoek van Solomon Asch over de invloed van massavorming
10:08 In welke crisis zaten we voor de coronacrisis?
15:26 Welke andere aspecten hebben nog te maken met het gevoel van zinloosheid, schaalgrootte etc?
19:46 Over angst, de roes en de overgang naar de hypnose en de blikvernauwing
26:20 Kun je het experiment van Solomon Asch beschrijven?
30:26 Jij zegt: ook de experts zijn onderdeel van de blikvernauwing en de groepsdruk?
38:43 Het virus moet ons pakken eigenlijk? “Ja, en daar zit een enorm gevaar in”
41:02 Hoe kijk jij naar het perspectief en als de verwachting van het verhaal (een vaccin) niet wordt ingelost?
48:50 Jij zegt: een mens kan sterven van angst?
--
De Nieuwe Wereld TV is een platform dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering. Het is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek
De Nieuwe Wereld TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, Centrum Ethos en Filosofische School Nederland.
Volg ons!
Website: https://www.denieuwewereld.tv
Twitter: https://twitter.com/De_NieuweWereld
